“سعید طالبی پور” در حاشیه بازدید فاطمه داوری مدیرکل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، مصطفی ده پهلوان رئیس پژوهشگاه وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دولت سیزدهم و جمعی از کارشناسان باستان شناسی این وزارتخانه در محدوده سد خرسان سه به راه سلام گفت: هدف از این بازدید، تصمیم گیری در خصوص نحوه تکمیل و ادامه مطالعات باستان شناسی این سد است.
وی با بیان اینکه بازدید مسوولان ارشد وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بمدت ۲ روز انجام می شود و امروز از محل اجرای سد خرسان سه در استان چهارمحال بختیاری بازدید انجام شد، اظهارداشت: فردا چهارشنبه دوازدهم مهرماه نیز از روستاهای مسیر اجرای سد خرسان سه در دهستان سادات محمودی شهرستان دنا از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد بازدیدها صورت می گیرد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: با اجرای سد خرسانه سه، ۱۷ روستای دهستان سادات محمودی این استان زیر آب می رود و کدیران و کارشناسان ارشد وزارت میراث فرهنگی این است که در این مطالعات، تمام منافع مردم در نظر گرفته شود.
طالبی پور با اشاره به برخی از آمارهای باستان شناسی در محدوده سد خرسان سه، یادآورشد: تاکنون در مسیر اجرای این سد در دهستان سادات محمودی، بیش از شش فصل کاوش باستان شناسی صورت گرفته است.
به گزارش راه سلام، بگفته باستان شناسان، گورستان دره “خِرسان” در منطقه سادات محمودی استان کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته در مخزن سد دردست احداث خرسان سه، یکی از کم نظیرترین مکان‌های تاریخی و باستانی است که ادامه کاوش‌ها در این مکان استان را به قطب گردشگری تبدیل می‌کند.
در حاشیه رودخانه “خِرسان” و ” ِبشار” و محل تلاقی این دو رودخانه، مجموعه ای از گورهایی کشف شد که هر گوری مملو از اشیای تاریخی است و تاریخ پنج هزار سال پیش را برای ما روایت می‌کند.
باستان‌شناسان با توجه به وسعت ۱۰ هکتاری گورستان و کشف اشیا و آثار تاریخی مشابه با تمدن عیلام در خوزستان و حتی فارس، احتمال می‌دهند بزرگ‌ترین گورستان عیلامی کشور را در منطقه سادات محمودی کهگیلویه و بویراحمد کشف کرده‌اند.
اگرچه هنوز یک درصد از این گورستان کاوش شده ولی به نظر می‌رسد سرتاسر مسیر رودخانه “بشار” که از شهر یاسوج عبور می‌کند، محل مناسبی برای گورستان بوده است کما اینکه گورستان “لهسواره” (در یکی از روستاهای همجوار) جزو نقاط شناسایی شده اولیه نبود و پس از حفاری‌های جدید کشف شد.
هویت این گورها و گنجینه عظیم هنوز برای باستان شناسان روشن نشده است و سوال های بشماری را برای باستان شنان در پی دارد اگرچه در دوره تاریخی که باستان‌شناسان در گورستان سادات محمودی می‌کاوند خط اختراع شده است اما کاوشگران در این گورستان هنوز به کتیبه‌ای نرسیده‌اند و لازم است گمانه زنی‌های بیشتری انجام شود تا با کشف کتیبه و آثار مکتوب، بتوان هویت و فرهنگ آن‌ها را یافت.
گورستان تاریخی “خِرسان” شوربختانه در مخزن سد “خِرسان” که مطالعات و اقدامات این سد از سال ۱۳۸۶ آغاز شده، واقع گردیده و این کاوش‌ها بیشتر جنبه نجات بخشی، اضطراری و فوری دارد که با توجه به اهمیت این گورستان ضروری است مطالعات و کاوش‌های لازم تا حد ممکن انجام شود.
مشکلات زیر ساختی و نبود امکانات مناسب در اطراف این گورستان، استقرار هیات ها و تیم‌های باستان شناسی که نیاز به آرامش فکری و امکانات مناسب برای حفاری‌های مستمر دارند را مشکل کرده و لازم است در این خصوص چاره جویی کرد.
این گورستان باستانی “ده‌دومن” در شرق روستایی به همین نام و در ارتفاعات جنوبی رودخانه “ِخرسان” در بخش “پاتاوه” شهرستان “دنا” از توابع استان کهگیلویه وبویراحمد قرار دارد.
وزارت نیرو هم مطلع است که هنوز کاوش‌ها به درستی انجام نشده است و باستان شناسان تاکیددارند که ۹۹ درصد گورستان سادات محمودی کاوش داده نشده است.
سد خرسان سه، بر روی رودخانه خرسان در شهرستان لردگان و استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. این سد با جنس بتنی با ارتفاع ۱۹۵ متر، مخزنی با حجم هزار و ۱۸۵ میلیون مترمکعب می‌باشد.
با احداث این سد، تعداد ۲۴ روستا با بیش از ۸۰۰ خانوار در دو استان چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد به زیرآب خواهد رفت و زندگی بیش از ۱۰ هزار نفر با مشکلات عدیده ای روبرو می شود.
